راهنمای کاشت تربچه نقلی:
تربچه و ترب
(Radish) Raphanus sativus/ Cruciferae-Brassicacea در جنس Raphanus گونه های مختلفی وجود دارد و فقط گونه Sativus به صورت تجاری کشت و کار می.شود در این جنس واریته های مختلفی وجود دارند که عبارتند از:
1.تربچه:R. s. var. sativus (radicula) (Garden Radish or Europian Radish)
(۲) ترب سفید R.s. var. longipinatus (Daikon or Chinese Winter Radish (۳)
ترب سیاه R.s. var. niger (Black Radish or Spanish Radish ۱-۳-۱۰
مبداء:
کشت و کار تربچه بسیار قدیمی و از زمان فرعونهای مصر بوده است. برخی معتقد هستند که شرق آسیا (چین، کره و ژاپن) مرکز تنوع ترب و تربچه میباشد و گفته می شود از این مناطق منشأ گرفته اند اما در اروپا هم گونه های وحشی زیادی یافت شده است. برخی هم معتقد هستند که مرکز اولیه تنوع تربچه فرانسه میباشد.
گیاه شناسی:
گیاهی یکساله دارای ساقه یا طوقه فشرده و کوتاه در حد میلی متر) با بالا رفتن طول روز وارد فاز زایشی میگردد ساقه گل دهنده ای به طول ۳۰ سانتی متر بالا می آید و گل تولید می کند که گلها کامل و به رنگ زرد و سفید میباشند و بذر داخل غلاف باریک و دراز تشکیل میشود. برگ ها ساده و لب دار برگها بیضی شکل، کرک دار و کشیده و اندازه های متفاوت در ارقام گوناگون میباشد هم ارقام یک ساله و هم ارقام دو ساله دارد. ارقام دوساله برای گلدهی نیاز به سرما دارند قسمت خوراکی در انواع گرد ترب و تربچه، هیپوکوتیل و در انواع کشیده تر هیپوکوتیل و ریشه میباشد بنابراین قسمت خوراکی ترکیبی از بافت ریشه و ساقه میباشد که دارای رنگهای سفید، سیاه و قرمز و به شکل شلجمی، کروی کشیده و استوانه ای میباشد سیستم ریشه ای تربچه تا حدود ۲۰ سانتی متر در خاک نفوذ می یابد. از نظر اندازه متفاوت میباشند و معمولاً ارقام تجاری گرد و کوچک هستند. بخش عمده غده هیپوکوتیل و قسمت پایین آن ریشه است. در صورت بروز تنش کرک های موجود بر روی برگ ها زبرتر می گردد.
نیاز آب و هوایی:
تربچه محصول فصل خنک و مقاوم به سرما است بنابراین دمای زیر صفر تا ۳- درجه سانتی گراد را هم تحمل می.کنند اکثر ارقام به گرما حساس هستند و در صورت برخورد با گرما پوک میشود و کیفیت خوراکی خود را از دست میدهد و ریشه ها حالت خشبی پیدا میکند البته ارقام زودرس که ارقام بهاره محسوب میشوند حساس تر میباشند امروزه ارقام اصلاح شده معروف به ارقام تابستانه کشت میگردند که تحمل بهتری به گرما دارند ولی در کل باید تربچه را در هوای خنک کشت .کرد دمای مناسب در تربچه ۱۵ درجه سانتی گراد می باشد. دمای بالای ۳۰ درجه سانتی گراد موجب تولید حجم بالایی از شاخ و برگ می گردد که کیفیت غده را پایین می،آورد همچنین غده پوک و تند میشود. درجه حرارت مناسب توام با نور باید تنظیم شود در شرایط کم نور (زمستان) دما باید ۲۰-۱۸ درجه سانتی گراد و شرایط پرنور (تابستان تا ۳۰ درجه سانتی گراد هم قابل افزایش میباشد. اگر نور کم و دما بالا باشد به حجم برگ ها اضافه می.شود کاهش نور میتواند مضر .باشد. هنگامی که نور را از ۱۰۰ به ۷۵ کاهش یافت درصد تولید غده از ۶۷/۵ به %۱۸ کاهش پیدا کرد. رطوبت نسبی باید در محدوده نسبتاً بالا ۶۰ تا ۷۵% باشد که این دو خاصیت دارد ۱- لطافت برگ ها ۲- تعادل رشد برگ و غده تنظیم می.شود رطوبت خیلی بالا برود شرایط به نفع بر رگ ها تغییر می.کند رطوبت خیلی پایین تشدید تعرق و تنشهای خشکی و پوک شدن را در پی دارد. در کمبود نور هم گیاه کشیده میشود و هم برگ بیشتری تولید می.کند. تراکم بالا هم می تواند باعث تشدید این عارضه گردد. در گلخانه ها در طی ،زمستان نور کم موجب تولید بیشتر برگ می گردد بنابراین در این شرایط گلخانه میتوان از هورمون کند کننده رشد سایکوسل استفاده کرد که باعث پاکوتاه شدن گیاه میشود و تا ۵۰-۸۰٪ محصول را زیاد می کند. در تربچه حساسیت به طول روز بیشتر از ترب است و در طول روز بلند به گل میرود که باعث پوک شدن آن می.شود همچنین تأخیر در برداشت هم باعث پوک شدن آن می.گردد. البته این عارضه یک صفت محیطی ژنتیکی است و ارقام اصلاح شده کمتر دچار آن میشوند ترب سفید نیاز به آب و هوای مرطوب و خاک غنی دارد در مناطقی که هوا خشک رطوبت نسبی کم و خصوصاً تابش خورشید شدید ،باشد قسمت خوراکی پوک و بدمزه می گردد و اگر این شرایط توام با روزهای بلند باشد به گل رفتن بوته را هم به دنبال دارد.
ارقام:
ارقام تربچه را بر حسب طول زمان مورد نیاز برای رسیدن و شکل ریشه طبقه بندی میکنند از نظر شکل هم کروی و هم غیر کروی دارد ارقام بهاره بیشتر به رنگ قرمز و کروی میباشد اما ارقام کشیده هم دارد ترب سفید دارای ارقام زودرس (بهاره)، میانرس (تابستانه) و دیررس پاییزه و زمستانه میباشد.
خاک:
تربچه سفید را میتوان تقریباً در همه نوع خاکی کشت کرد ولی توصیه میشود خاک پوک مورد استفاده قرار گیرد اگر خاک خیلی سبک و شنی باشد باعث خشبی و بدطعم شدن محصول می گردد و اگر خیلی سنگین باشد بدشکل و چند شاخه می گردد. برای کشت تربچه بهتر است از خاک های لومی شنی لومی و کمی اسیدی استفاده کرد. در صورت اسیدی بودن خاک غده حالت کشیده پیدا می.کند در کشت بهاره استفاده از خاک لوم - شنی توصیه میشود زیرا در کشت بهاره باید محصول سریع رشد .کند در کشت تابستانه و پاییزه استفاده از خاک لومی - سیلتی توصیه میشود.
کود:
از لحاظ میزان مصرف کود تربچه مشابه هویج و چغندر لبویی میباشد و نیاز به خاک نسبتاً قوی دارد. بهتر است کود حیوانی استفاده نشود و در صورت استفاده باید خوب پوسیده و نرم باشد و گرنه مشکل ایجاد میشود. کود سرک هم استفاده نمیشود زیرا فصل رشد بسیار کوتاه است. معمولاً به دلیل کوتاهی دوره رشد ۳۰-۴۰) (روز از کود شیمیایی استفاده نمی شود و گیاه را در تناوب قرار میدهند اما در صورت استفاده از کود ۳۰ کیلوگرم ازت، ۴۰ کیلوگرم فسفر و ۸۰ کیلوگرم پتاسیم توصیه میشود در کشت ترب سفید، برای انواع زودرس ۶۰ کیلوگرم ازت ۴۰ کیلوگرم فسفر و ۱۰۰ کیلوگرم پتاسیم و برای ارقام دیررس ۱۰۰ کیلوگرم ازت ۸۰ کیلوگرم فسفر و ۱۸۰ کیلوگرم پتاسیم در هکتار توصیه میشود
کاشت:
جهت کاشت ترب و تربچه باید خاک خوب نرم شود تا محصول یکنواخت رشد کند. در مناطق با زمستان ملایم در طول سال قابل کشت میباشد از آنجایی که تربچه مقاوم به سرما است امکان کشت زودهنگام در بهار وجود دارد میتوان به صورت مخلوط با سایر محصولات مثل کاهو و سیب زمینی هم کاشت زیرا تربچه با کشت همراه سازگار است. زمان کشت انواع پاییزه و زمستانه بستگی به شرایط دارد و معمولاً در آخر تابستان و یا اوایل پاییز کشت میگردد زیرا تربچه از یخبندان سبک آسیب نمیبیند برای برداشت مداوم هر ۱۰ روز یکبار اقدام به کشت میکنند تربچه به دو روش بذرکاری مستقیم و نشاکاری کشت میشود اما روش معمول کاشت مستقیم بذر به دو روش ردیفی و دستپاش می.باشد در کشت ردیفی فاصله ردیف ۲۵ سانتی متر روی ردیف ۵-۴ سانتیمتر با عمق کاشت ۰/۵-۱ سانتیمتر در نظر گرفته میشود. در سطوح کوچک از روش دستپاش استفاده میکنند و سپس تنک برای تنظیم فاصله ۵ سانتی متر انجام میشود. برخی هم به تنک کردن در تربچه اعتقادی ندارند در این صورت در زمان کاشت باید دقت شود میزان بذر مصرفی زیاد نشود تا غده ها تشکیل شده هم اندازه باشند. امکان کشت مکانیزه هم وجود دارد چون بذرها گرد هستند. گاهی اوقات هم بذرها را روی نوار پرس میکنند نوارهای بذری و نوار را زیرخاک میگذارند تا جوانه بزند و در این هنگام کاغذ می - پوسد. پوششی نازک از خاک سبک به اندازه ۱/۵-۱ سانتی متر روی آن داده میشود و بعد آبیاری انجام میگیرد از آنجایی که دوره رشد تربچه کوتاه ،است در کاشت تا برداشت به گیاه کود نمیدهند. فقط توصیه میشود در زمینهایی کشت شود که به آن کود داده شده باشد. عمق کاشت روی شکل غده مؤثر است به دلیل اینکه منشأ غده هیپوکوتیل است. اگر کشت عمیق بیش از ۱/۵ -۱ سانتی متر باشد چون طول میکشد تا بالا میآید غده کشیده می.شود برای کشت ترب سفید معمولاً از کاشت مستقیم بذر استفاده میشود. زمان کاشت برای انواع زودرس اوایل بهار و برای انواع دیررس اواخر تیر و اوایل مردادماه است. فواصل کاشت برای انواع زودرس ۲۰ میانرس ۲۵ و دیررس ۳۰ سانتیمتر و فاصله بین بوته ها ۱۵-۲۰ سانتی متر توصیه می.شود طول دوره پرورش در ارقام بهاره ،۵۰ در ارقام تابستانه ۷۰ و در ارقام زمستانه ۱۲۰ روز میباشد.
برداشت:
انواع تربچه زودرس به محض قابل برداشت شدن برداشت میگردد و نباید در خاک بماند چون سفت یا پوک می.شود شاخص برداشت زمانی است که قسمتهای انتهایی غده است که با کاشت بالا میزند و در سطح خاک قابل رویت است. برداشت تدریجی مهم تدریجی می توان به این هدف دست یافت. برداشت تدریجی در سطوح کوچک امکان پذیر است و معمولاً در سطوح بزرگ از آن صرف نظر می.شود عملیات برداشت با دست انجام میگیرد بدین صورت که ۲ الی ۳ روز قبل زمین را آبیاری کرده سپس ریشه ها را از خاک در می آورند و پس از خروج از خاک شسته و بسته بندی می.کنند در بسیاری از کشورها برگها و دمبرگ ها را حذف و بسته بندی می کنند ارقام دیررس را میتوان کمی دیرتر برداشت کرد. برداشت مکانیزه نیز به تازگی شروع شده است اما در صورتی امکانپذیر است که بذرکاری دقیق با عمقی یکنواخت انجام شده باشد در این صورت اول برگ ها را قطع کرده و بعد ریشه ها را در می آورد. در ایران حذف برگ انجام نمیشود بوته ها راچندتا چندتا دسته بندی میکنند و روانه بازار میکنند نکته: گاهی اوقات نسبت برگ به غده زیاد میشود که این صفت خوبی نیست زیرا از حجم و وزن غده کاسته میشود. در ایران تربچه را همراه با برگ عرضه می کنند ولی بایدیک نسبت خاصی بین برگ و هیپوکوتیل برقرار باشد و قسمت هیپوکوتیل ۵۰-۶۰ و قست هوایی ۵۰-۴۰ باشد. در کشورهای دیگر برگها را هنگام عرضه حذف می کنند مهمترین عارضه در تربچه پوک شدن آن است که چند دلیل :دارد (۱ مساعد نبودن شرایط تولید خشکی دمای بالا تنش (۲ طولانی شدن دوره رشد (۳ نگهداری محصول پس از برداشت به مدت خیلی طولانی (۴ حساسیت ،رقم ارقام زودرس حساسیت رقم کمتر است (۲۷، ۴۶).
انبارداری:
تربها را در دمای نزدیک صفر و رطوبت نسبی بالا تا چندماه قابل نگهداری است
